Katedra Starożytności i Wczesnego Średniowiecza
Katedra Starożytności i Wczesnego Średniowiecza została powołana 1 października 2019 roku. Nowo powołaną jednostkę tworzą: prof. dr hab. Wojciech Chudziak, dr hab. Inga Głuszek, prof. UMK; dr hab. Jacek Bojarski , dr Ryszard Kazimierczak, dr Marcin Weinkauf. Kierownikiem katedry jest prof. dr hab. Wojciech Chudziak. Działalność naukowo-badawcza prowadzona w ramach Katedry jest dwutorowa, dotyczy archeologii obszarów objętych wpływami kultur starożytnych Greków i Rzymian oraz archeologii wczesnego średniowiecza.
Działalność Katedry
Główne kierunki badawcze związane z archeologią starożytnych Greków i Rzymian obejmują zagadnienia związane z charakterystyką obu kultur w zakresie rozwoju ośrodków miejskich i innych struktur osadniczych, architektury, sztuki i rzemiosła artystycznego oraz produkcji przedmiotów użytku codziennego, związane są także z problematyką rozwoju kolonii greckich nad Morzem Czarnym oraz prowincji rzymskich. Zainteresowania badawcze ukierunkowane są na takie zagadnienia jak kontakty świata antycznego ze środkowoeuropejskim Barbaricum, numizmatyka grecka i rzymska, produkcja ceramiki stołowej w starożytnej Grecji.
W ramach studiów nad archeologią wczesnego średniowiecza prowadzone są badania nad kulturą materialną i duchową oraz przemianami społeczno-gospodarczymi na terenie wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny nadbałtyckiej, w tym: osadnictwem i formami zasiedlenia na terenie Pomorza Nadwiślańskiego, Pomorza Środkowego i ziemi lubuskiej, wytwórczością garncarską w strefie chełmińsko-dobrzyńskiej, metalurgią, obróbką kości i poroża, a także wytwórczością szklarską na Pomorzu, wymianą towarową w strefie nadbałtyckiej oraz kontaktami handlowymi i komunikacją w strefie Niżu Polskiego, architekturą obronną, zwyczajami pogrzebowymi w strefie chełmińsko-dobrzyńskiej.
Historia Katedry
Katedra powstała w wyniku połączenia Zakładu Archeologii Wczesnego Średniowiecza i Zakładu Archeologii Antycznej w 2019 roku.
Powstanie Zakładu Archeologii Antycznej zainicjował prof. dr hab. Mariusz Mielczarek, pracownik Instytutu od 1992 roku. Zakład został powołany w 1995 roku, w tym też roku prof. M. Mielczarek rozpoczął badania archeologiczne w Nikonion, na północno-zachodnim wybrzeżu Morza Czarnego, Ukraina. Przez całą swoją aktywność zawodową w Instytucie (do 2014 roku) prof. Mielczarek rozwijał studia nad obecnością starożytnych Greków i Rzymian w basenie Morza Czarnego oraz kontaktami strefy przybrzeżnej z obszarami Barbaricum. Studia te znajdowały się również w kręgu zainteresowań naukowych dr Magdaleny Olszty-Bloch, zatrudnionej w Instytucie w latach 2003–2013. W trakcie swojej pracy dr Olszta-Bloch rozbudowała, w ramach działalności ówczesnego Zakładu, studia dotyczące kontaktów świata antycznego ze strefą środkowoeuropejskiego Barbaricum, prowadząc od 2009 roku badania wykopaliska na stanowiskach kultury wielbarskiej (Gostkowo, Małe Czyste). W latach 2000–2006 Zakład Archeologii Antycznej zasilał dr hab. Nicholas Sekunda, prof. UMK; specjalista w zakresie uzbrojenia starożytnych Greków, kierownik badań archeologicznych na stanowisku Falasarna na Krecie. Studia związane z archeologią starożytnych Rzymian oraz ich kontaktami ze strefą Barbaricum kontynuuje dr Jacek Rakoczy (Iluration, Resculum), zatrudniony w Instytucie od 2006 roku. Prace badawcze zawiązane z archeologią świata starożytnych Greków, w szczególności ich aktywnością nad Morzem Czarnym (Nikonion, Histria) oraz rozwojem garncarstwa greckiego znajdują się w obszarze zainteresowań dr hab. Ingi Głuszek, prof. UMK, zatrudnionej w Instytucie od 2008 roku.
Zakład Archeologii Wczesnego Średniowiecza został powołany w 2008 roku. Wcześniej badania w tym zakresie były prowadzone w ramach zakładu Archeologii Średniowiecza i Czasów Nowożytnych, której kierownikami byli prof. dr hab. Jerzy Olczak (1985-1999) oraz prof. dr hab. Wojciech Chudziak (1999-2008). Kierownikiem nowego Zakładu został prof. dr hab. Wojciech Chudziak. Pierwszymi pracownikami byli dr Jacek Bojarski oraz Marcin Weinkauf. Zakład kontynuował problematykę badawczą podejmowaną wcześniej w ramach Zakładu Archeologii Średniowiecza i Czasów Nowożytnych, dotyczącą przemian kulturowych w dorzeczu dolnej Wisły we wczesnym średniowieczu. Dzięki współpracy z dr Ryszardem Kaźmierczakiem, Z Pracowni Dokumentacji i Konserwacji Zabytków, który w 2019 roku stał się pracownikiem Katedry Starożytności i Wczesnego Średniowiecza oraz mgr J. Niegowskim zostały zainicjowane badania wczesnośredniowiecznych miejsc kultu na Pomorzu Środkowym i ziemi lubuskiej. Studia te stanowiły połączenie metodyki prac w zakresie badań podwodnych i lądowych. W ich rezultacie odkryto domniemane ośrodki przedchrześcijańskiego kultu religijnego, pełniące jednocześnie funkcję ważnych centrów społeczno-kulturowych społeczności plemiennych Pomorza.