Projekt Kościół św. Jakuba

„Kościół św. Jakuba w Toruniu po interdyscyplinarnych badaniach.
Historia w ziemi zapisana”

Realizowane  zadanie,  finansowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego  (program- Ochrona Zabytków Archeologicznych)  oraz  z  badań własnych WNH UMK,  zmierza do  podsumowania  ośmiu sezonów  interdyscyplinarnych badań  prowadzonych wokół kościoła św. Jakuba w Toruniu, w latach 2008 – 2020.

Były to  miesięczne zmagania  studentów archeologii i  doktorantów Instytutu Archeologii UMK oraz wolontariuszy  wspierających  Jakubową ekspedycję, powstałą  w celu odkrywania  tajemnic perły architektury Pomorza, za jaką uznawany jest kościół św.  Jakuba- pierwsza na ziemi chełmińskiej  bazylika, wśród dominujących w  XIII-XIV w. brył halowych.   Historię, przebieg tych nieprostych  badań i  przygodę, jaka pasjonowała   Ekspedycję mimo trudów  i oporu materii, od  lat ilustruje  swoisty dziennik eksploracji  (archeolgiajakub.wordpress.com).

Szeroko zakrojone poszukiwania były realizowane w ramach ćwiczeń  terenowych dla studentów i obowiązków dydaktycznych kadry IA UMK. Na naukowe opracowanie Ekspedycja otrzymała grant Rektora UMK (2009) i  wsparcie  Dziekana WNH (2010, 2013, 2015). W 2020  roku,  na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Toruniu, dane nam było  zbadać,  co kryje się pod posadzką  świątyni.

Wyniki  interdyscyplinarnych badań, przede wszystkim jednak, archeologicznych,   zostaną opublikowane w przygotowywanej monografii;  przedtem zamierzony jest cykl wykładów i promocyjnych spotkań. Niełatwe odkrywanie  kościoła św. Jakuba w Toruniu-  niezwykłego  zabytku  kumulującego w sobie dziedzictwo kulturowe chrześcijańskiej Europy, wpisanego w historię hanzeatyckiego  miasta na szlaku  Apostoła Jakuba,  było i nadal jest przedmiotem  zainteresowania   przedstawicieli wielu dyscyplin. Prace archeologiczno-architektoniczne  prowadzone wokół  tego obiektu od 2008 roku, dostarczyły niezliczonych  problemów badawczych, setek zabytków różnych kategorii, artefaktów do ich studiowania i tajemnic.  Tu wspomnijmy tylko, że  dzięki zastosowaniu  archeologicznych metod  i innych,  je wspierających, dziś wiemy, że kościół ten był budowany już w XIII weku,  a przebudowywany od  początku XIV.  Rozpoznano wiele elementów kultury materialnej Torunia,  a nade wszystko  obrządek pogrzebowy i populację w świetle badań antropologicznych oraz  tajniki   kultu religijnego katolików i protestantów.  Spod patyny czasu i licznych  nawarstwień, niekiedy z głębokości – 4 metry, odkryte zostały   ślady życia  sprzed kilkuset lat, obrazy śmierci, artefakty z  minionych  epok  funkcjonowania Torunia- miasta pogranicza, Nowego Miasta i  jego przełomowych momentów-  budowy  i wyposażania  kościoła (gdy w XIII/XIV w. z Gotlandii  Krzyżacy sprowadzili  kamienną chrzcielnicę), odbudowy po  pożarach,     produkcji rzemieślniczej,  przedmiotów  hanzeatyckiego  handlu, kultury funeralnej.

Kościół św. Jakuba w Toruniu i  pobliski cmentarz  po interdyscyplinarnych badaniach  ujawniają  niepowtarzalną  i  dotąd nieznaną  historię  życia torunian  przed wiekami; historię zapisaną w ziemi i w architekturze, w wyrobach  rzemieślniczych,  w wielu śladach  aktywności człowieka i w jego szczątkach  chowanych na przykościelnym cmentarzu.

Krystyna Sulkowska-Tuszyńska

Zadania i wykonawcy w 2020 roku:

1. Nieinwazyjna prospekcja obszaru wokół kościoła św. Jakuba  w Toruniu (metoda georadarowa, elektromagnetyczna, sejsmiczna)  Wydział Archeologii, Uniwersytet Warszawski: prof. dr hab. Krzysztof Misiewicz, dr hab. Radosław Mieszkowski, mgr Agata  Małkowska, mgr Wiesław Małkowski, mgr Gabriel Kurczewski
2. Datowanie próbek cegieł metodą OSL- datowanie luminescencyjne; dr hab. A. Chruścińska, prof. UMK; dr Natalia Pawlak, dr Piotr Palczewski,   Instytut Fizyki UMK
3. Konserwacja  i anastyloza  zabytków  „Pracownia archeologii i konserwacji zabytków  Małgorzata Birezowska”, – mgr Małgorzata Birezowska, Olsztyn.
4. Stratyfikacja  nawarstwień kulturowych  obszaru wokół kościoła św. Jakuba, dr hab. Krystyna Sulkowska-Tuszyńska, prof. UMK,
5. Opracowanie szklanych zabytków z terenu cmentarza przy kościele św. Jakuba, w latach 2008-2020;   dr  Małgorzata Markiewicz, IA UMK,
6. Konserwacja i ekspertyza  monet z badań archeologicznych przy kościele św. Jakuba, w latach 2008-2020;  mgr Wojciech Miłek,  IA UMK,
7. Analiza  i ekspertyza ksylologiczna drewna z  wianków i  trumien z badań archeologicznych przy kościele św. Jakuba, w latach 2008-2015; 2020, mgr  Dorota Bienias,  IA UMK,
8. Opracowanie ceramiki  z badań archeologicznych przy kościele św. Jakuba, w latach 2008-2020;  dr hab. Krystyna Sulkowska-Tuszyńska, prof. UMK,
9. Dokumentacja rysunkowa, obróbka  komputerowa planów i rycin. Digitalizacja danych z badań archeologicznych przy kościele św. Jakuba, w latach 2008-2015, mgr Wojciech Miłek, IA UMK
10. Dokumentacja fotograficzna po konserwacji zabytków  i  komputerowa  obróbka  zdjęć z badań archeologicznych przy kościele św. Jakuba, w latach 2008-2015; mgr Wiesław Ochotny,
11. Promocja grantu –  dr  Anna Cicha, autor strony – dr Łukasz Czyżewski.

Współpraca naukowa:

dr hab. Agnieszka Noryśkiewicz, prof. UMK,  dr  Jarosław Bednarek,  dr hab. Tomasz Kozłowski, prof. UMK,  dr Marek Kołyszko, mgr Piotr Błędowski, dr Grzegorz Trykowski.